Hygieia, Godin van Lichaamswerk
Fragment uit het boek Touched by the Goddess: The Physical, Psychological, and Spiritual Powers of Bodywork van Deane Juhan. Over de tegenhanger van Asklepios: Hygieia, de godin van de gezondheid.
Asklepios, icoon van de moderne gezondheidszorg
De moderne geneeskunde, met haar nadruk op klinisch onderzoek, farmacologie, chirurgie en technologie, domineert onze gezondheidszorg. Dit is te danken aan alle grote successen die voor een leek eenvoudig te zien en makkelijk te begrijpen zijn. Haar beoefenaars hebben een gemeenschappelijk doel, dat ze in vergelijkbare en consistente termen hebben leren definiëren, en gebruiken dezelfde onderzoekmethoden en toepassingswijzen. Ze worden allemaal bezield door hetzelfde archetype en bundelen hun inspanningen onder een gemeenschappelijk icoon: de slang en de staf.
Ten oorlog tegen ziekte
De slang en de staf behoren toe aan Asklepios, de Griekse god van de geneeskunst. Zijn visie is door de eeuwen heen weinig veranderd. Hij is de bestrijder van ziekte wiens genialiteit erin bestaat om middels objectieve analyse ziekten te identificeren, ze van elkaar te onderscheiden en er een specifieke behandelwijze voor te zoeken. Voor Asklepios zijn ziekten autonome entiteiten die voornamelijk worden veroorzaakt door ziektekiemen, virussen, toxines of erfelijke gebreken. Zijn bestrijdingsmethode bestaat in het categoriseren van oorzaken, aangetaste organen, stoornissen en waarneembare symptomen en zorgvuldige therapieën waarop deze reageren. Zijn eigen rol, belichaamd door de arts, is om tussen de patiënt en de ziekte te staan. Het achterliggend idee is dat zodra de ziekte is overwonnen, de patiënt weer zijn ‘normale’ gezondheid zal verkrijgen.
Asklepios is de verdediger van de periferie, de agressor die dreigende invallen afweert, een biologische politieman. En uiteraard is hij mannelijk en heeft hij een bijzondere autoriteit, gebaseerd op gespecialiseerde kennis en kunde. Hij is een machtige en meeslepende godheid met vele prachtige tempels, toegewijde priesters en priesteressen en talloze begunstigden.
Hygieia, de godin van de gezondheid
Wat velen van ons echter niet weten, is dat Asklepios van oudsher een vrouwelijke tegenhanger heeft – een collega, een dochter, of in latere versies een vrouw – die actief de andere kant van de problemen met de menselijke ontwikkeling en fysiologie vertegenwoordigt: Hygieia, de godin van de gezondheid. Onze offerandes aan haar, en zelfs ons besef van haar domein en macht, zijn al lang tanende. Als vanzelfsprekend rennen we naar Asklepios als we ernstig gewond of ziek zijn, en danken we hem als we van onze symptomen genezen zijn.
We zijn vergeten dat gezondheid méér is dan de afwezigheid van actieve ziekte. Gezondheid is geen neutraal, onpersoonlijk, zichzelf in stand houdend statisch evenwicht; het is een continu proces van groeien, leren, meegaan met verandering, belonen en verbeteren. In tegenstelling tot een behandeltraject heeft gezondheid geen duidelijk omschreven doel. Gezondheid heeft een open einde, is eeuwig onaf, wordt voortdurend uitgedaagd door veranderende omstandigheden en schept keer op keer een nieuwe laag van optimaal functioneren en plezier.
Actieve en intelligente betrokkenheid
Deze zegeningen van Hygieia zijn weliswaar een geboorterecht, maar vallen niet zomaar in onze passieve schoot. We zullen er zelf naar op zoek moeten gaan. De werkingen van de godin hebben hun eigen wetten, hun eigen disciplines, hun eigen noodzakelijke ingrediënten en hun eigen gevolgen – gerelateerd aan die van Asklepios, maar desondanks heel verschillend. Het levenslang cultiveren van gezondheid vereist immers geen agressieve tussenkomst van een hogere autoriteit met speciale kennis. Het vereist juist het aanleren van eenvoudige maar krachtige principes, het koesteren van constructieve gewoontes, het zoeken naar nieuwe oplossingen voor nieuwe problemen voordat ze pathologisch worden, en – bovenal – onze eigen actieve, gevoelige en intelligente betrokkenheid bij het vormgeven van een levendig en productief leven.
Hygieia is niet de autoriteit, maar eerder de onderwijzeres. Niet de politieman, maar de maatschappelijk werkster. Niet de loodgieter of restaurateur, maar de huishoudster en de consequente en tijdige betaler van de biologische rekeningen. Ze wijst ons niet terecht, maar helpt ons gezonde keuzes te maken. Willen we haar eren, dan staat ons niets anders te doen dan goed voor onszelf te zorgen.
